Multiple Skleroz

Multiple Skleroz

MULTIPL SKLEROZ

 

Genel Bakış

Multiple skleroz (MS) engelliliğe neden olabilen önemli bir beyin ve omurilik hastalığıdır.

MS’de bağışıklık sistemi (immün sistem) sinirleri çevreleyen koruyucu kılıfa (miyelin) karşı  atak oluşturur ve beyinin vücutla bağlantıların kopmasına neden olur. Hastalık nedeniyle sinirler sonunda kendiliğinden de harap olur ve kalıcı olarak zarar görebilir.

Belirti ve bulgular çok değişkendir, hasar olan sinir miktarına ve hangi sinir liflerinin zarar gördüğüne göre değişir. Bazı kişilerde MS bağımsız olarak yürüme güçlüğüne neden olabilirken bazen yeni yakınmalar olmaksızın uzun süre iyi durumda kalabilir.  

MS’in kesin tedavisi yoktur. Ancak tedaviler ataklardan korunmayı, atakları atlatabilmeyi ve hastalığın seyrini değiştirebilir.

 

Semptomlar

MS’in belirti ve bulguları etkilenen sinir liflerinin yeri ve miktarına göre kişiden kişiye büyük değişiklikler gösterir.

  • Bir veya daha fazla ekstremitede, gövdenin tek tarafında  uyuşmalar ve güçsüzlük
  • Genellikle tek gözde görmede kısmi ya da tam kayıp, göz hareketleri sırasında ağrıyla birlikte
  • Uzun süreli çift görme
  • Vücut parçalarında karıncalanma veya ağrı hissi
  • Boyun hareketlerinde ensede elektriklenme hissi (Lhermitte belirtisi)
  • Tremor, koordinasyon kaybı, dengesiz yürüyüş
  • Peltek konuşma    
  • Halsizlik
  • Baş dönmesi, sersemlik
  • Barsak ve mesane sorunları

Nedensiz yere yukarıdaki belirtileriniz varsa doktorunuza başvurun.

 

Hastalığın seyri

MS genellikle iyileşme ve kötüleşmeler şeklinde ilerler. Kısmen ya da tamamen iyileşen, günler haftalar süren yeni belirtiler ve nüks (relaps) süreçleri izlenir. Bu nüksleri aylar veya yıllar süren hastalığın gerileme (remisyon) süreçleri izler.

Vücut ısısında hafif artışlar belirti ve bulguları kötüleştirir ancak hastalığın nüksüne neden olmaz.

Relaps ve remisyonla seyreden MS’li kişilerin yaklaşık %60-70’inde semptomlar remisyon olsun olmasın sabit bir ilerleme gösterir, buna sekonder progresif MS denir.

Semptomların kötüleşmesi genellikle hareket etme ve yürümeyle ilişkilidir. Sekonder progresif MS’de hastalığın seyri kişiden kişiye değişkenlik gösterir.

MS’li bazı kişilerde hastalık aşamalı başlar ve arada remisyonlar olmaksızın ilerler, bu da primer progresif MS’tir. 

 

Nedenler 

MS’in nedeni bilinmez. Otoimmün bir hastalık olduğu kabul edilir yani vücudun kendi immün sistem atakları kendi dokularına karşı oluşur. MS’de immün sistem fonksiyon bozukluğu miyelinde hasar oluşturur. Miyelin beyin ve omurilikte sinir liflerini koruma amaçlı çevreleyen yağ benzeri bir maddedir.

Miyeli elektrik tellerindeki izolasyon kaplamaya benzer. Miyelin harap olunca mesajlar sinir boyu iletilemez, yavaşlar ve bloke olur. Sinir kendisini de harap edebilir.

MS’in neden bazı insanlarda olup diğerlerinde olmadığı net olarak bilinmez. Genetik ve çevresel koşullar sorumlu olabilir.

 

Risk faktörleri

MS’e yakalanma risk faktörleri şunlardır:

  • Yaş. MS her yaşta ortaya çıkabilir ancak en çok 15-60 yaşlar arasını etkiler.
  • Cins. Kadınlar erkeklere göre 2 kez fazla MS’e yakalanır.
  • Aile öyküsü. Ailede MS’li hasta varsa risk artar.
  • Belirli enfeksiyonlar. Enfeksiyoz mononükleozise neden olan Epstein-Barr virüsü bu riski artırır.
  • Irk. MS en çok Kuzey Avrupalı beyaz ırkta ortaya çıkar. Asya, Afrika veya Amerika yerlilerinde bu risk en azdır.
  • İklim. Kanada, Kuzey Amerika, Yeni Zelanda, Güneydoğu Avustralya, Kuzey Avrupa gibi ılıman iklimlerde daha sıktır.
  • Belirli otoimmün hastalıklar. Tiroid hastalarında, tip 1 diyabtlilerde veya inflamatuvar barsak hastalıklarında daha sıktır.
  • Sigara. Sigara içenlerde realps ve remisyonlar daha fazladır.

 

Komplikasyonlar

MS’li hastalarda aynı zamanda şunlar da gelişir:

  • Kas sertlikleri veya spazmları                      
  • Özellikle bacaklarda paraliziler                    
  • Mesane, barsak veya cinsel fonksiyon bozuklukları            
  • Unutkanık, duygulanım değişiklikleri gibi mental değişiklikler
  • Depresyon
  • Epilepsi

 

Tanı

MS tanısı için özelleşmiş testler yoktur. Benzer durum ve hastalıkların dışlanmasıyla tanı konur.

  • Kan testleri: benzeri tablolar dışlanır
  • Lumbar ponksiyon: Beyin omurilik sıvısı alınarak incelenir.
  • MRI: Beyin ve omurilikte MS ile uyumlu lezyonlar gözlenir. Aktif fazda kontrast maddesi tutulur.
  • Uyarılmış potansiyeller: Görsel, işitsel ve duyusal uyarılardan elde edilir. Bu yolların tutulumu anlaşılır.

 

Tedavi           

MS’in tedavisi yoktur. Atakların iyileşmesi, yeni atakların gelmesinin engellenmesi hedeflenir.

MS atak tedavisi

  • Kortikosteroidler: Ağız yoluyla veya damar yoluyla verilebilir.
  • Plazma değişimi: Kanın sıvı kısmı kan hücrelerinden ayrılır. Kan hücreleri bir protein solüsyonuyla (albümin) karıştırılır ve vücuda geri verilir.  Plazma değişimi bulgular yeniyse ve steroidlere yanıt verilmediyse uygulanabilir.

Hastalığın seyrini değiştirmek için yapılan tedaviler:   

Primer progresif MS için ocrelizumab (Ocrevus) kullanımı onaylanmış ilaçtır. Hastalığın seyrini yavaşlatır.

Relaps ve remisyonlarla seyreden MS için seçenekler daha fazladır.

MS ile ilişkili immun yanıt hastalığın erken evrelerinde meydana gelir. Bu ajanlarla tedavi ne kadar erken olursa relaps oranı ve yeni lezyonların oluşması o kadar az olur.

Bu ilaçların kullanımında dikkat edilmesi gereken kurallar vardır: Hastalığın süresi, şiddeti, önceden uygulanan MS tedavileri, diğer sağlık koşulları, gebelik gibi durumlar önem kazanır.  

Relaps ve remisyonlarla seyreden MS için tedavi seçenekleri:

  • Beta interferonlar: Deri altına veya kas içine enjekte edilirler. Relapsların şiddetini ve sıklığını azaltırlar.

Yan etkileri arasında grip benzeri durumlar ve enjeksiyon yeriyle ilişkili reaksiyonlar sayılabilir.

Karaciğeri etkileyen bu ilaçlar kullanılırken kanda karaciğer enzim düzeyleri kontrol edilmelidir.  Hastalarda nötralizan antikorlar geliştiyse ilacın etkisi azalabilir.

  • Ocrelizumab (Ocrevus): Humanize edilmiş immünglobülin antikor tedavisi hem primer progresif MS ve hem relaps remisyonlu MS tedavisinde onay almış tek ilaçtır.

Ocrevus damar içine verilir. Yan etkileri arasında enjeksiyon yeri reaksiyonu, kan basıncı düşmesi, ateş ve bulantı sayılabilir. Özellikle meme kanseri olmak üzere bazı kanserlerin oluşma riskini artırabilir.

  • Glatiramer acetate (Copaxone): Bu tedavi şekli miyeline olan atağı blole eder. Cilt altına verilir. Enjeksiyon yerinde deri reaksiyonları oluşabilir.
  • Dimethyl fumarate (Tecfidera): Ağız yoluyla günde 2 kez alınabilir. İshal, yüzde kızarma, bulantı ve beyaz kan hücre saysında azalmaya neden olabilir.
  • Fingolimod (Gilenya): günde bir kez ağız yoluyala alınır. Relaps oranını azaltır. Kalp ritmi yavaşlayabildiğinden ilk doz sonrası 6 saat kalp atımları izlenmelidir. Baş ağrısı, kan basıncı yüksekliği ve bulanık görme yan etkiler arasındadır.
  • Teriflunomide (Aubagio): Relaps oranını azaltan bu ilaç günde 1 kez ağız yoluyla alınabilir. Karaciğer enzimleri takip edilmelidir. Saç dökülmesine de neden olabilir. Gebelikte fetüse zararlıdır.
  • Natalizumab (Tysabri): Beyin veya omuriliğe zarar veren harap edici immün hücreleri bloke etmeleri için kullanılır. Bazı kişilerde beyinin viral enfeksiyonu olan progresif multifokal lökoensefalopati riskini artırabilir.
  • Alemtuzumab (Lemtrada): İmmün hücrelerin yüzeyindeki proteini hedefler ve beyaz hücreleri tüketir. Böylece beyaz hücrelerin sinirler üzerindeki harap edici etkisi azlmış olur. Enfeksiyon ve otoimmün hastalıklara yakalanma riski artabilir.  
  • Mitoxantrone: Kalp üzerine toksik olabilir. Kan kanserleriyle ilişkili olabilir. İleri evre MS’de kullanılır.

 

MS belirti ve bulgularının tedavisi

  • Fizik tedavi
  • Kas gevşeticileri
  • Yorgunluk için tedavi
  • Diğer tedaviler: Depresyon, ağrı, cinsel fonksiyon bozukluğu, mesane ve barsak sorunlarının tedavisi.

Yaşam tarzı ve ev ilaçları   

  • İstirahat
  • Egzersiz
  • Soğutma  
  • Dengeli beslenme: Sature yağ oranında düşme, omega-3 yağ asitlerince zengin (zeytin yağı veya balık yağı içeren) diyet yararlı olabilir. D vitamin takviyeleri de işe yarar.
  • Stresten korunma: Gevşeme yöntemleri, yoga, ta içi, masaj, meditasyon ve derin soluk alma

Alternatif tıp

Başa çıkma ve destek

Kaynak

https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/multiple-sclerosis/diagnosis-treatment/


Diğer Makaleler
Sınırlı Sorumluluk Beyanı
Web sitemizin içeriği, ziyaretçiyi bilgilendirmeye yönelik hazırlanmıştır. Sitede yer alan bilgiler, hiçbir zaman bir hekim tedavisinin ya da konsültasyonunun yerini alamaz. Bu kaynaktan yola çıkarak, ilaç tedavisine başlanması ya da mevcut tedavinin değiştirilmesi kesinlikte tavsiye edilmez. Web sitemizin içeriği, asla kişisel teşhis ya da tedavi yönteminin seçimi için değerlendirilmemelidir. Sitede kanun içeriğine aykırı ilan ve reklam yapma kastı bulunmamaktadır.© 2010 - 2019, Tüm hakları saklıdır. Gizlilik Sözleşmesi. Bu web sitesi CEOTECH tarafından yapılmıştır. Daha detaylı bilgi almak için lütfen tıklayınız.